EXPO: BYBLOS, 'S WERELDS OUDSTE HAVENSTAD (RMO LEIDEN)

expo, leiden, rijksmuseum van oudheden leiden,

Libanon is een land met een rijke geschiedenis en tal van Unesco werelderfgoedlocaties. Eén ervan is Byblos, het huidige Jbeil, dat van een eenvoudig vissersdorp uitgroeide tot de grootste havenstad van de antieke oudheid. Meer dan een eeuw archeologische opgravingen legden er lagen van 6500 jaar beschaving bloot. De mooiste vondsten kan je tot 12 maart 2023 bewonderen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Byblos.

Na Petra, Carthago en Nineveh is het Leidse Rijksmuseum van Oudheden met Byblos aan z'n vierde expositie in de reeks belangrijke steden uit de oudheid toe. Byblos, het zegt me nog (vaag) iets uit de tijd dat ik college liep bij de paters Jezuïeten die de klassieke oudheid zeer genegen waren. Maar het is Tania Zaven, regionaal directeur van North Mount Lebanon en de Werelderfgoedsite van Byblos, die mijn geheugen stevig opfrist. In het Leidse Museum voor Oudheden neemt ze me mee op een trip door de 85 eeuwen die deze stad aan de Libanese kust markeren.

Grafvaas uit de Kopertijd.

'Het verhaal van Byblos, dat uitgroeide van een eenvoudig vissersdorp tot 's werelds eerste internationale zeehaven, begint rond 3200 v.C.,' vertelt Tania. 'Alles begon met de handel van het door de farao's van Egypte zeer gegeerde cederhout uit het Libanongebergte. De legendarische Byblosboten, die tot wel veertig meter lang waren, vervoerden behalve cederhout ook cederolie, hars, wijn, olijfolie, zilver en tin naar Egypte. Van daaruit keerden ze terug met o.a. goud, ivoor en edelstenen. In de loop der eeuwen drukken niet alleen de Egyptenaren, maar ook Assyriërs, Feniciërs, Babyloniërs, Grieken en Romeinen hun stempel op de stad. Maar het is vooral de geprivilegieerde relatie met de Egyptische farao's die Byblos tot grote bloei bracht,' besluit ze.

Kalkstenen stèle uit de 5e eeuw v.C.

'Byblos, 's werelds oudste havenstad' is een expositie die leest als een pop-upboek met mooie silhouetbeelden van o.a. mythologische figuren die het parcours opfleuren. De meer dan 500 tentoongestelde artefacten komen uit de collecties van de grootste musea ter wereld, waaronder het Louvre, het Egyptische Museum in Berlijn en het British Museum. Opvallende stukken zijn o.a. een grafvaas uit de kopertijd, gouden wapens en een bronzen plaat met (nog niet ontcijferde) pseudo-hiërogliefen uit 1600 v.C. We zien gouden juwelen, een prachtig pectoraal en een misschien wat symbolische spiegel, want de koningen van Byblos spiegelden zich graag aan de Egyptische farao's. Vele voorwerpen uit koningsgraven van Byblos behoorden trouwens ooit nog aan de farao's toe. Zoals een balsemvaas uit de 18e eeuw v.C. die met z'n 'art-deco look' voor een anachronistische noot zorgt.

Kalkstenen Leeuwenmensbeeldje uit de Obeliskentempel.

'De bewoners van Byblos hadden de vreemde gewoonte om kostbaarheden te begraven,' vertelt Tania. Tal van de tentoongestelde werken zijn dan ook deposities die opgegraven werden bij de Heilige Put of in tempels. Van de gestileerde 'Byblos figurines' (met bladgoud versierde bronzen beeldjes) werden er honderden in de Obeliskentempel gevonden. Ook de collectie dierenbeeldjes met o.a. nijlpaarden, katten en bavianen werd ontdekt in dezelfde tempel. Eén ervan, het 'leeuwenmensbeeldje', werd het beeldmerk van de tentoonstelling. Op de officiële posters lijkt het erg imposant, maar des te kleiner is het in werkelijkheid. Er wordt ook uitvoerig gefocust op de 'Dame van Byblos', een wat mysterieuze, goddelijke figuur die als een tussenschakel fungeerde tussen de farao en de handelaars uit Byblos. Uit haar tempel komen een twee meter breed Egyptische reliëf van een farao met de god Hathor en fragmenten van een offertafel.

Romeins grafmonument (b) / Mozaïek van een Romeins huis op Byblos (o).

Het laatste luik van de tentoonstelling focust op de transformatie van Byblos tot een bedevaartsoord, na de veroveringen van Alexander de Grote. Byblos kwam eerst onder Griekse en later de Romeinse invloedsfeer. Opmerkelijke artefacten uit dit era zijn een perfect bewaard gebleven bronzen beeld van een Seleukidische koning, een 2m hoog Romeins grafmonument en een mozaïek uit een Romeinse woning. Tot slot wordt er nog even stilgestaan bij het belang van cederhout voor Byblos. De dwarsdoorsnede van een cederboom die er ligt (en lekker ruikt) werd op de valreep bij de tentoonstelling gevoegd. 'Het was een boom die werd neergebliksemd naast mijn huis,' vertelt Tania. 'Ik kon de lokale instanties overtuigen om er een dwarsdoorsnede van naar Leiden te sturen. zo kan iedereen genieten van de lekkere geur die dit voor Byblos erg belangrijke hout verspreidt.'

BYBLOS PRAKTISCH:

'Byblos, 's werelds oudste havenstad' kan je elke dag bezichtigen van 14 oktober 2022 tot 12 maart 2023. Een entreeticket voor volwassenen kost 14€ inclusief audiogids. Jongeren tot 18 jaar krijgen gratis toegang, audiogids inbegrepen. Adres: Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28, 2311 EW Leiden (NL). Telefoon: +31 71 5163 163. Website tentoonstelling: www.rmo.nl/byblos.

Deze tentoonstelling loopt in samenwerking met het Ministerie van Cultuur van Libanon en het Nationaal Museum van Beiroet. Met deze samenwerking steunt het Rijksmuseum van Oudheden de opbouw van een archeologisch museum op de site van Byblos dat in het voorjaar van 2023 opent.