SRETAN BOŽIĆ! KERST IN ZAGREB

Al drie jaar lang is Advent Zagreb officieel de mooiste kerstmarkt van Europa. Van eind november tot begin januari transformeert de Kroatische hoofdstad in een gigantisch winterwonderland met meer dan honderd evenementen. Tussen levensgrote Notenkrakers trokken we van Donji Grad naar Gornji Grad en terug. Onze gids: de kerstman in hoogsteigen persoon. Sretan Bozic, Vrolijk Kerstfeest!

In Zagreb komt de kerstman met de tram.

De kerstman always rings twice. Bij Park Zrinjevac stopt een gul met kerstlichtjes versierde tram en een gigantische kerstmuts op het dak gedrapeerd. De kerstman in eigen persoon stapt uit en rinkelt met z'n bel. 'Ho, ho, ho, wie wil er mee? Hij laat hij z'n bel nog een keer rinkelen. De kerstman always rings twice. En weg is hij. Het park zelf is helemaal ingepakt met kleurrijke lampionnen en duizenden kerstlichtjes, tot hoog in de bomen. Uit de (voor de gelegenheid) glitterende kiosk in het midden klinkt iets dat erg lijkt op een Kroatische versie van Dreaming of a White Christmas. Jammer genoeg blijft het bij dromen, want het enige witte van betekenis zijn de vele kraampjes waar kerstspullen gretig aftrek vinden. En dit soort spulletjes kan je nu eenmaal nooit genoeg hebben. Tot onze grote verbazing staat de kerstman aan een van de kraampjes van z'n pint te nippen. 'Ho, ho, ho, zat jij zonet niet op de tram?'

Park Zrinjevac.

'Dat was vast de hulpkerstman,' lacht hij. Als we vertellen dat we helemaal uit Brussel komen switcht hij meteen naar Frans, met een Slavisch accent. De kerstman is nu eenmaal een polyglot. Als iemand ons iets over kerst in Kroatië kan vertellen dan is hij het wel, denken we. We trakteren hem op een biertje. Of het hier altijd zo gezellig druk is? Hij lacht. 'Tijdens het communistische regime was kerst verboden in Kroatië, toen vierden we het clandestien. Maar sinds een tiental jaren bruist het hier met kerst. En kijk, al drie jaar na elkaar werd de kerstmarkt van Zagreb uitgeroepen tot de mooiste ter wereld.'

"Tijdens het communistische regime was kerst verboden in Kroatië, toen vierden we het clandestien."

Licitars zijn een regelrechte hit in Zagreb.

Hartentroef. Op Ban Josip Jelačić, het hoofdplein van Zagreb, verzeilen we duidelijk in het epicentrum van Zagreb Advent. Het lijkt wel of de hele stad naar buiten is gekomen. Het is er druk, maar niet té. Een gigantisch verlichte kerstboom steekt het toch al indrukwekkende Josip Jelačić monument naar de kroon, een zigeunerbandje speelt al wandelend kerstmuziek en de stadsfontein baadt in een feeërieke verlichting. Kraampjes met traditionele kerstspullen zoals houten Notenkrakers doen gouden zaken. Een regelrechte hit zijn de bKroatische licitars, rode hartjes gemaakt van deeg, je ziet ze overal. Hartentroef dus. Maar waar het hier vooral om te doen is, is eten en drinken. Glühwein, bier, wijn, gebakken štrukle en vooral karrenvrachten worsten gaan er vlotjes van de hand.

Grič Tunnel.

In Radiceva Ulica duiken we de Grič Tunnel in, weg van de drukte op Trg Bana Josipa Jelačića. De kille betonnen pijp die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gebouwd als schuilkelder, is vandaag vooral een handige sluipweg naar de bovenstad. Maar met kerst is er van het kille beton niks meer te zien, het is een warme, sprookjesachtig verlichte tunnel waar kleurrijke Notenkrakers de wacht houden en licitars, kerst- en sneeuwmannen boven onze hoofden zweven. Bij het uitkomen van de Grič volgen we de Strossmayer Promenade naar onze favoriete plek in Zagreb: Gornji Grad, de bovenstad.

Strossmayer Promenade.

Strossmayer Promenade wordt wel eens vergeleken met Montmartre, de Kroaten hebben het zelfs ludiek omgedoopt tot Strossmartre. En daar zit het mooie uitzicht natuurlijk voor veel tussen. In de bovenstad gaat het er allemaal een stuk ongedwongener en authentieker aan toe dan op pakweg Trg bana Josipa Jelačića. We wandelen er langs kleine eet- en drankstandjes die voor een keer niet gedomineerd worden door megamerken als Coca Cola en Heineken, maar waar de worsten en gebakken štrukle vooral met lokale bieren en Kroatische wijnen worden doorgespoeld. Ook de intieme kerstsfeer rond de beroemde Sint-Markuskerk staat in fel contrast met de drukte elders in de stad.

Sint Markuskerk in kersttenue.

Straatmuzikanten en dansers zorgen voor een romantische toets in deze op zich al erg romantische uithoek van Zagreb met z'n gezellige cafés en bars. We beklimmen er de middeleeuwse Lotrščak Toren waar elke dag om 12 uur stipt een loeihard kanonschot wordt afgeschoten. Was het uitzicht vanaf Strossmayer promenade sowieso al geweldig, vanuit de toren is het nog stukken indrukwekkender met een 360° panorama over winterwonderland Zagreb met de verlichte Sint-Markuskerk en aan de andere kant de Sint-Stefanuskathedraal.

"De intieme kerstsfeer rond de beroemde Sint-Markuskerk staat in fel contrast met de drukte elders in de stad."

Notenkrakers houden symbolisch de wacht bij alle grote monumenten van Zagreb.

De kerstman, incognito. De volle omvang van Advent Zagreb zien we 's avonds wanneer we door de kleurrijk verlichte stad wandelen. We mengen ons in de gezellige drukte rond Ice Park Zagreb in het Ledeni park, een van de grootste en mooiste schaatsbanen van Europa. Gigantische Notenkrakers houden de wacht voor het HNK, de opera van Zagreb waar in deze tijd van het jaar Tchaikovsky's Notenkraker - what else - wordt opgevoerd. Ook bij de Sint-Stefanuskathedraal met de levende kerststal worden we ondergedompeld in een heerlijke kerst ambiance. Op het Europaplein hebben dan weer vooral jonge creatievelingen het voor het zeggen.

Trg bana Josipa Jelačića.

Terug op Trg bana Josipa Jelačića volgt dé verrassing van de dag. 'Sretan Bozic!' (Prettige kerst) roept iemand ons toe. Kijk eens aan, daar heb je de kerstman weer, dit keer zonder rode outfit, z'n baard blijkt echt. 'Vanavond ben ik incognito.' Hij wil z'n nieuw verworven Belgische vrienden perse iets te drinken aanbieden. Met een fles Graševina en drie glazen settelen we ons op een terrasje bij het plein. Het doet hem duidelijk plezier te horen dat we kerst in Zagreb geweldig vinden. Als we hem vragen hoe de Kroaten kerstavond vieren, verschijnt er een schalkse lach op z'n gezicht. 'Eerst eten we met de hele familie. Er wordt altijd iets speciaal gekookt op kerstavond, zoals bacalao met aardappelen. Dan drinken we en versieren we samen de kerstboom. Daarna drinken we opnieuw, zingen we en worden de cadeaus uitgepakt. Voor we allemaal naar de nachtmis trekken, drinken we nog eens. Daarna halen we de flessen opnieuw boven en doen we het allemaal nog eens lichtjes over. 'Zivjeli!' klinkt hij, waarna hij onze glazen nog eens vol schenkt. De kerstman is gul dit jaar.

"Daar heb je de kerstman weer, dit keer zonder rode outfit. Vanavond ben ik incognito."

Zlatko Salaj in Salaj Land.

A Christmas Carol 2.0. Alle kerstmannen ten spijt, de échte vinden we in Grabovnika, een dorpje 50km ten oosten van Zagreb met amper 500 inwoners. Het werd op de kaart gezet door Zlatko Salaj wiens levensverhaal recht uit een roman van Charles Dickens had kunnen komen. We ontmoeten hem op het familiedomein dat oplicht alsof er net een kernproef werd gehouden. 'Als kind werden mijn vader en ik in de steek gelaten door mijn moeder,' vertelt hij. 'Mijn vader, een arme molenaar, kon met de grootste moeite de eindjes aan elkaar knopen. Geld voor kerst was er niet. Elk jaar opnieuw droomde ik van een mooie kerstboom met lichtjes in huis. Maar die kwam er, net als de kerstcadeaus, nooit. Het bleef me m'n hele leven achtervolgen.'

Kerstmarkt in Grabovnika.

Het is pas na een leven van hard werken en na de dood van z'n vader in 2001 dat hij zijn lang gekoesterde jongensdroom verwezenlijkt. Met wat spaargeld smukt hij het 10ha grote familiedomein op met 17.000 kleurrijke kerstlichtjes. De hele buurt komt kijken. Hij geniet er niet alleen zelf van, het doet hem vooral veel plezier dat hij er kinderen mee blij maakt. De volgende jaren koopt hij steeds meer lichtjes en doopt het domein om tot Salaj Land. Vandaag is het versierd met meer dan 5 miljoen lichtjes en trekt het meer dan 120.000 bezoekers uit alle hoeken van de wereld. Er is een gezellige kerstmarkt en zelfs een restaurant waar je aan faire prijzen kan eten en drinken. Zlatko heeft intussen een 15 koppig team dat alles organiseert, maar voor de ontwerpen zorgt hij nog steeds zelf. Geld is het minste van z'n zorgen. 'De inkomsten zijn net genoeg om de kosten te dekken. Maar dat kinderen vanuit alle mogelijke landen ongestoord van Salaj Land kunnen genieten, maakt me écht gelukkig.'

"Grabovnika werd op de kaart gezet door Zlatko Salaj wiens levensverhaal recht uit een roman van Charles Dickens had kunnen komen."

ADVENT ZAGREB: PRAKTISCH + TIPS:

Advent Zagreb 2020: Van 28 november 2020 tot 1 januari 2021 in een erg afgeslankte versie omwille van covid 19. Info: www.adventzagreb.hr

Alle info Zagreb www.infozagreb.hr & Kroatië: croatia.hr

Er naar toe. Croatian Airlines vliegt meermaals per dag vanuit Brussel naar Zagreb en terug.

Overnachten. Wij sliepen in het chique en comfortabele Palace Hotel Zagreb op 500m van het station van Zagreb en op wandelafstand van alle highlights in de stad. Vroeg 20e eeuws interieur met art-nouveau elementen. Celebrities als Sophia Loren en Bobby Fisher waren hier ooit gasten. Stijlvolle bar, restaurant en lobby. We genoten er van een uitgebreid ontbijtbuffet.

Eten & drinken. Onze tips voor geslaagd tafelen in Zagreb: Bar & Cafe Pod Grickim Topom (eerlijke, verzorgde Kroatische kost met uitzicht op de stad), Restaurant Agava (bistronomie met een wijnkaart om 'u' tegen te zeggen) Restaurant Noel (tafelen op sterrenniveau in de Kroatische hoofdstad). Bars & cafés: check: www.spottedbylocals.com/zagreb/

Shoppen. Vergeet Londen. Leuk te combineren met Avent Zagraeb is kerstshoppen in de Kroatische hoofdstad. Je vind er alle grote (mode-) merken, maar wel een stuk goedkoper dan bij ons. De meeste shops vind je op en in de buurt van Trg bana Josipa Jelačića. Ben je net zoals wij een liefhebber van Kroatische wijnen? Dan vind je gegarandeerd een origineel kerstcadeau in Vinoteka Vintesa. Deze wijnshop in Vlaška 63 heeft behalve Franse- en wereldwijnen een uitgebreid gamma Kroatische wijnen in de aanbieding.